Het dagelijkse leven rond 1900

Omgaan met constante verandering

Vernieuwing liep als een rode draad door het leven van de mensen tijdens het Belle Époque. Er vonden bijna dagelijks significante veranderingen plaats. Dat begon met de vele nieuwe producten die op de markt werden gebracht. Sommige van deze producten hadden een dermate groot effect op het leven van de mensen, dat onderlinge sociale verhoudingen veranderden en de wereld een compleet ander aangezicht kreeg. Het moderne leven bleek echter een medaille met twee kanten. Aan de ene kant was er het goede leven vol van consumptie en vermaak waar mensen zich nu meer dan ooit aan konden overgeven. Aan de andere kant hadden mensen aanpassingsproblemen die leidden tot onzekerheid en zenuwziektes, meestal ‘neurasthenie’ genoemd. Binnen dit spanningsveld ging het leven echter gewoon door, zoals het dat altijd doet.


 

Consumptie

Door de Industriële Revolutie nam de consumptie natuurlijk flink toe. Aanvankelijk ging dat echter  in een gestaag tempo. Het duurde toch een tijdje voordat het volle potentieel van de mechanisatie werd begrepen en aangeboord. In de tweede helft van de 19de eeuw neemt het tempo echter op overdonderend toe en rond de eeuwwisseling was het idee van massaconsumptie een feit. Onder een bombardement van reclameuitingen sloegen mensen aan het kopen in de nieuwe warenhuizen en via de eerste postorderbedrijven. Winkelen werd een geliefd tijdverdrijf.

 

Bekende reclameposter van Thomas Benjamin Kennington. 1891 (Bron: wikimedia)

 

Vermaak

In het verlengstuk van de consumptie ligt de, evengoed explosieve, opkomst van de nieuwe vermaaksindustrie.  Dat begon ook in de tweede helft van de 19de eeuw, maar krijgt eigenlijk pas goed vorm na de eeuwwisseling. Dat komt omdat arbeiders en andere werknemers door nieuwe wetgeving vanaf dat moment meer vrije tijd krijgen.

De vrijetijdsbesteding komt dan in het leven van grote groepen mensen en niet meer alleen van een rijke bovenlaag. Tal van zaken komen tot ontwikkeling als lectuur en bibliotheken, alle onderdelen van het uitgaansleven, de opkomst van sport en het verenigingsleven, toerisme (dat ook veel te danken had aan de nieuwe vervoersmogelijkheden), de aanleg van (pret)parken en het ontstaan en de opkomst van de cinema.

 

Neurasthenie

Het waren vooral mannen (en daarvan eerder diegenen met een hoge opleiding en/of functie) die last hadden van de nieuwe volksziekte nummer 1: neurasthenie. Ze raakten oververmoeid, overspannen of depressief van de hoge eisen en de constant veranderde structuur van de maatschappij. Dat kwam niet in de laatste plaats omdat mannen zich erg aangevallen voelden door enerzijds de nieuwe machines en anderzijds vrouwen. De mechanisatie maakte dat de spierkracht van de man niet meer nodig was om de wereld draaiende te houden. De vrouw daarentegen leek wel te varen bij het moderne leven en won duidelijk aan zelfstandigheid en mondigheid.

Dat alles neemt echter niet weg dat door de jaren heen een steeds grotere groep mensen, waaronder ook steeds meer arbeiders en vrouwen, last kregen van deze aandoening.

 

James Tissot - Hide and Seek. 1877 (bron:wikimedia)

 

Dagelijks leven

Ondertussen waren er de nieuwe ontwikkelingen goed voelbaar in alle onderdelen van het dagelijkse leven. Dat waren bijvoorbeeld zaken als het huishouden, verlichting, persoonlijke verzorging en kleding en het gezinsleven.

Wat bij al deze zaken echter opvalt is dat het nieuwe niet zomaar in de plaats kwam van het oude. Lange tijd leefden oud en nieuw naast elkaar voort. Sterker nog, vaak namen traditionele producten en diensten ook nog in aantal toe, terwijl de nieuwe al lang en breed op de markt waren. Blijkbaar kon de consumptiemaatschappij zichzelf niet bijhouden.

Dat maakte wel dat het Belle Époque een tijdperk was waar mensen meer dan ooit keuzes moesten maken uit een keur van producten met zeer uiteenlopende kwaliteiten. Dat kon af en toe best wat fikse luxeproblemen opleveren.

 

 

Bronnen

  • Blom Ph. - 'De duizelingwekkende jaren. Europa 1900-1914.' Amsterdam 2010
  • Bank J., Buuren van M. - '1900: Hoogtij van burgerlijke cultuur.' Den Haag 2000

 

Deze pagina is gepubliceerd op 7 februari 2012 en het laatst gewijzigd op 13 augustus 2018.